Giữa nhịp sống hiện đại hối hả của Thủ đô, có một nơi mà thời gian như ngưng đọng lại. Ở đó, tiếng lách cách của từng nan tre đan vào nhau vang lên đều đặn mỗi sớm chiều. Ở đó, những người nghệ nhân vẫn lặng lẽ cúi mình bên khung tre, trao trọn tâm huyết vào từng sản phẩm thủ công. Đó chính là làng nghề mây tre đan Phú Vinh – một trong những làng nghề truyền thống lâu đời và nổi tiếng nhất Hà Nội.
Cùng Lins Vietnam ngược dòng ký ức, khám phá một Phú Vinh bình dị mà sâu sắc – nơi lưu giữ hồn cốt văn hóa Việt, nơi truyền thống và hiện đại giao thoa, nơi nghệ thuật thủ công mộc mạc hóa thành vẻ đẹp bền vững theo thời gian.
1. Hành trình gần 400 năm giữ hồn tre Việt
Ẩn mình trong sự tĩnh lặng của xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ, chỉ cách trung tâm Hà Nội vỏn vẹn 25km, làng Phú Vinh sừng sững như một minh chứng sống động cho thời gian. Với bề dày gần 400 năm lịch sử, nơi đây đã khắc sâu vị thế là “cái nôi của mây tre đan Việt Nam”, một biểu tượng văn hóa trường tồn giữa lòng Thủ đô.
Câu chuyện về làng Phú Vinh bắt đầu từ ông Nguyễn Kiều – vị tổ nghề tài ba, người đã mang những kỹ thuật đan lát tinh xảo về truyền dạy cho dân làng, biến nó thành mạch sống, thành niềm kiêu hãnh của bao thế hệ cư dân Phú Vinh. Nghề mây tre đan không chỉ là kế sinh nhai, mà đã hòa quyện vào huyết quản, trở thành niềm tự hào, là bản sắc và linh hồn của bao thế hệ con người nơi đây.
Vượt qua những thử thách khắc nghiệt của chiến tranh và dòng chảy của thời đại hội nhập, người dân Phú Vinh vẫn kiên định với nghiệp cha ông. Tình yêu nghề không chỉ được truyền dạy bằng lời mà còn “ngấm” vào từng hơi thở, từng nhịp sống của mỗi người con. Họ lớn lên cùng tiếng tre mây quen thuộc, cùng những đôi bàn tay tài hoa của người thân, để rồi tình yêu ấy cứ lớn dần, trở thành một phần máu thịt, định hình nên bản sắc độc đáo của mỗi gia đình Phú Vinh.
Đặc biệt, Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Tĩnh là một biểu tượng sáng chói của làng nghề – người đã nâng tầm mây tre đan Phú Vinh, đưa những tác phẩm tinh hoa bước ra khỏi lũy tre làng, chinh phục bạn bè quốc tế tại Nhật Bản, Pháp, Đức, Mỹ… Với những bức tranh chân dung sống động hay hình tượng rồng, phượng uyển chuyển, sắc nét đến từng chi tiết được tạo tác hoàn toàn từ sợi mây, ông đã khiến cả thế giới kinh ngạc trước sự khéo léo và tài hoa vô hạn của con người Việt Nam.
2. Nghệ thuật đan lát – Hé mở kỹ thuật chế tác tinh xảo
Điều gì tạo nên sự khác biệt và đẳng cấp cho sản phẩm mây tre đan Phú Vinh? Đó chính là sự kết hợp hoàn hảo giữa nguyên liệu tự nhiên chọn lọc và kỹ thuật chế tác thủ công tinh xảo, được tôi luyện và truyền giữ suốt hàng trăm năm qua.
Nguyên liệu: Hơi thở của núi rừng, tinh hoa của đất trờ
Để một sản phẩm mây tre đan đạt đến độ tinh xảo, chất lượng của nguyên liệu là yếu tố khởi đầu quyết định. Nghệ nhân Phú Vinh không ngừng tìm kiếm những thân tre, mây, giang, vầu tốt nhất, được khai thác từ các vùng núi phía Bắc Việt Nam – nơi có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng lý tưởng đã ban tặng những thân tre dẻo dai, bền chắc, với màu sắc tự nhiên và sức sống mạnh mẽ.
Hành trình của tre mây tiếp tục được “tôi luyện” qua nhiều công đoạn xử lý công phu để tăng cường độ bền và khả năng chống chịu:
- Phơi khô tự nhiên: Tre mây được phơi dưới ánh nắng mặt trời để loại bỏ độ ẩm, giúp tăng độ bền và tránh co ngót.
- Ngâm tẩm và hun khói: Đây là bước quan trọng để chống mối mọt, nấm mốc và tạo ra màu sắc đặc trưng, ấm áp cho vật liệu.
- Chẻ và vót: Từng sợi mây, thanh tre được chẻ nhỏ và vót thủ công tỉ mỉ, đảm bảo độ đồng đều tuyệt đối và bề mặt nhẵn mịn.
Quy trình đan: Đôi tay thăng hoa giá trị
Trái tim của làng nghề Phú Vinh nằm ở chính những đôi tay tài hoa của người nghệ nhân. Từ những sợi tre, thanh mây tưởng chừng vô tri, họ “thổi hồn” vào đó bằng những kỹ thuật đan lát điêu luyện, biến chúng thành những tác phẩm sống động.
- Đan nong mốt, nong đôi: Đây là những kỹ thuật cơ bản nhưng là nền tảng cho mọi sản phẩm, đòi hỏi sự đều tay và chính xác tuyệt đối, tạo nên sự vững chắc cho mọi cấu trúc.
- Đan mắt cáo, đan rối, đan hạt gạo: Với những sản phẩm phức tạp hơn, các nghệ nhân sử dụng những kỹ thuật đan cầu kỳ, đảm bảo độ bền chắc và vẻ đẹp hài hòa, cân đối cho sản phẩm.
- Kỹ thuật uốn cong, tạo hình: Các nghệ nhân còn có khả năng uốn cong tre mây theo nhiều hình dạng khác nhau, tạo nên những sản phẩm có đường nét mềm mại, uyển chuyển.
Sau khi hoàn thành phần đan chính, sản phẩm sẽ trải qua các công đoạn hoàn thiện: làm sạch, đánh bóng, phủ lớp sơn PU hoặc sơn mài để tăng độ bền, chống ẩm mốc và tạo độ bóng đẹp cho bề mặt. Có những sản phẩm còn được kết hợp thêm các chi tiết khác như vải, da, hoặc kim loại để tăng tính thẩm mỹ và ứng dụng.
Sản phẩm từ tâm huyết: Giá trị Phú Vinh mang lại
Bằng sự tài hoa và tâm huyết vô bờ, những người nghệ nhân Phú Vinh đã biến nguyên liệu mộc mạc thành cả một thế giới sản phẩm đa dạng, đáp ứng mọi nhu cầu từ đời sống sinh hoạt, trang trí nội thất cho đến những món đồ thời trang cao cấp. Mỗi sản phẩm không chỉ mang vẻ đẹp tự nhiên mà còn chứa đựng linh hồn của làng nghề.
- Nội thất và Đồ dùng gia đình: Từ những bộ bàn ghế sofa mây tre thanh lịch, giường ngủ mộc mạc, đến những chiếc tủ, kệ sách, rổ đựng đồ giặt, khay trà, giỏ hoa quả…
- Đồ dùng trang trí: Đèn lồng mây tre với ánh sáng dịu nhẹ, tranh trang trí độc đáo, chậu cây cảnh, bình hoa… góp phần tô điểm cho ngôi nhà.
- Phụ kiện thời trang: Mũ, túi xách, vòng tay, hoa tai từ mây tre đan đang ngày càng trở nên phổ biến, được ưa chuộng bởi vẻ đẹp độc đáo và mang đậm dấu ấn Á Đông.
- Sản phẩm theo yêu cầu: Những sản phẩm đặt làm riêng theo yêu cầu của khách hàng, từ những bức tượng, mô hình phức tạp đến những công trình nội thất có kích thước lớn.
3. Du lịch làng nghề – Chạm vào Hồn Việt từ những sợi mây
Vượt xa vai trò của một làng nghề truyền thống, Phú Vinh giờ đây còn là một điểm đến du lịch văn hóa đầy mê hoặc, mời gọi du khách đắm mình vào không gian đậm đà bản sắc Việt. Tận mắt chiêm ngưỡng quy trình chế tác thủ công tại các xưởng đan, được giao lưu cùng những nghệ nhân tâm huyết, lắng nghe những câu chuyện về tình yêu nghề và sự cống hiến thầm lặng của họ.
Hơn thế nữa, du khách hoàn toàn có thể tự tay đan thử một chiếc vòng tay nhỏ xinh hay một chiếc khay kỷ niệm. Món quà lưu niệm này chứa đựng cả một trải nghiệm sâu sắc, là dấu ấn văn hóa riêng của bạn tại làng nghề truyền thống này.
4. Phú Vinh ngày nay – Giữ lửa truyền thống, vươn tầm thời đại
Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, làng nghề Phú Vinh cũng đứng trước những thách thức không hề nhỏ. Áp lực cạnh tranh từ sản phẩm công nghiệp đại trà, bài toán về đầu ra ổn định và trăn trở thu hút thế hệ trẻ kế nghiệp là những gánh nặng không dễ vượt qua. Thế nhưng, bằng ý chí kiên cường và tình yêu nghề mãnh liệt chảy trong huyết quản, người dân Phú Vinh vẫn không ngừng nỗ lực, bền bỉ tìm lối đi riêng.
Không chỉ đơn thuần bảo tồn những kỹ thuật đan lát cổ truyền mà còn không ngừng sáng tạo, cải tiến mẫu mã để bắt kịp với thị hiếu hiện đại. Nhiều nghệ nhân đã cho ra đời những thiết kế mới lạ, khéo léo kết hợp vật liệu truyền thống với phong cách đương đại, tạo nên những sản phẩm vừa mang đậm bản sắc Việt, vừa có tính ứng dụng cao trong cuộc sống ngày nay.
Song hành với đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quảng bá sản phẩm và mở rộng kênh phân phối trực tuyến cũng đang được chú trọng, giúp những tinh hoa từ Phú Vinh vươn xa hơn, tiếp cận người tiêu dùng trong và ngoài nước.
5. Lời kết – Về Phú Vinh để sống chậm cùng tre nứa Việt
Làng Phú Vinh ngày nay không đơn thuần chỉ là một trung tâm sản xuất mây tre đan, đó là một biểu tượng sống động của di sản văn hóa Việt Nam. Mỗi sản phẩm được tạo ra trở thành một bản tuyên ngôn thầm lặng kể câu chuyện về dòng thời gian, về tình yêu nghề cháy bỏng và niềm tự hào dân tộc. Làng nghề chính là minh chứng rõ ràng nhất cho khả năng thích nghi phi thường, tinh thần bền bỉ và sức sáng tạo không giới hạn của người dân Phú Vinh nói chung và con người Việt Nam nói riêng.
Hãy cùng Lins Vietnam khám phá và trải nghiệm vẻ đẹp tinh túy của mây tre đan Phú Vinh, để chiêm ngưỡng bộ sưu tập đa dạng các sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo, được làm từ chính đôi bàn tay tài hoa của nghệ nhân Việt.
Tìm hiểu thêm về chúng tôi tại:
- Facebook: Lins Vietnam
- Hotline: (+84) 286 276 5458